ATATÜRK İLKELERİ

ATATÜRK İLKELERİ

§ Atatürkçü Düşünce Sistemi: Atatürk’ün Türkiye Cumhuriyeti’ni çağdaş uygarlık seviyesine ulaştırmak amacıyla ortaya koyduğu ilke ve inkılâpların bütünüdür.

Atatürk İlkeleri’nin Ortak Özellikleri

Þ Atatürk İlkeleri 1935 yılında Cumhuriyet Halk Partisi kurultayında kabul edilen Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Laiklik, Devletçilik, İnkılâpçılık (6 Temel İlke) ve bunları bütünleyen ilkelerden oluşur.

Þ Atatürk ilkeleri, Türk ulusunun ihtiyaçlarından ve Türkiye’nin gerçeklerinden doğmuş ve bu ihtiyaçlara, gerçeklere göre de gelişmiştir.

Þ Atatürkçülüğün temeli ulusçuluk ve laikliğe dayalıdır.

Þ İlkelerin özü; Türk milletini çağdaş milletler seviyesine çıkarmaktır.

Þ Atatürkçülükte demokrasi, cumhuriyetçilik, laiklik ve milliyetçilik gibi evrensel değerler varsa da çağdaşlaşmanın gereği olarak alınmışlardır.

NOT: Halkçılık, Devletçilik ve İnkılâpçılık ise Türkiye’ye özgü ilkelerdir.

Þ Atatürkçü düşünce sisteminin en belirgin özelliği akla ve bilime dayanması, gelişmeye açık bir özellik göstermesidir.

Þ Atatürkçülük bir bütündür ve yabancı siyasi akımlar ve ideolojilerle açıklanamaz.

Þ Bu ilkeler 5 Şubat 1937’de, “Atatürk İlkeleri” adıyla 1924 Anayasası’na dâhil edilmiştir.

¶ TEMEL İLKELER

1. CUMHURİYETÇİLİK

Ø Cumhuriyetçilik İlkesi’nin özellikleri kısaca şöyledir;

ü Temel ilkesi seçimdir.

ü Devlet başkanlığında ve diğer kademelerde ömür boyu kalmaya karşıdır.

ü Egemenlik kayıtsız şartsız millete aittir.

ü Cumhuriyetçiliğin temel dayanağı olan ulusal egemenlikten ilk kez Amasya Genelgesi’nde bahsedilmiştir.

ü Demokratiktir.

ü Türk milletinin karakterine uygundur.

ü Özgür düşünce ortamı vardır.

ü Atatürk’ün diğer ilkelerinin uygulanmasını sağlar.

ü Cumhuriyetçilik, Atatürk’ün taviz verilmemesini belirttiği iki ilkeden biridir. (diğeri laiklik).

ü Sosyal devlet anlayışını ve güçler ayrılığını esas alır.

ü Cumhuriyetçilikte hukuk üstünlüğü ve anayasal devlet anlayışı vardır.

ü Cumhuriyetçilik, halkın yönetime ve toplumsal hayata katılımını artırmayı amaçlar.

ü Cumhuriyetçiliği; Milliyetçilik ve Halkçılık ilkeleri tamamlar, ulusal egemenlik ilkesi bütünler.

ü Cumhuriyetçilik, devletin siyasi rejimi olarak Cumhuriyet yönetimini benimsemek, onu korumak ve yaşatmaktır.

Ø Atatürk’ün Cumhuriyetçilik İlkesi doğrultusunda;

F   TBMM’nin açılması

F   1921 ve 1924 Anayasaları’nın hazırlanması

F   Saltanat’ın kaldırılması

F   Cumhuriyetin ilan edilmesi

F   Halifeliğin kaldırılması

F   Ordunun siyasetten ayrılması

F   Siyasi partilerin kurulması

F   Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi

F   İki dereceli seçim sisteminden tek dereceli seçim sistemine geçilmesi

F   Seçmen yaşının düşürülmesi

F   Milletvekili seçme ve seçilme hakkı için vergi verir olma şartının kaldırılması (1 Nisan 1923) gibi inkılâplar yapılmıştır.

2. MİLLİYETÇİLİK (ULUSÇULUK)

Ø Milliyetçiliğin temel öğesi millettir.

Ø Millet; Geçmişte birlikte yaşamış, aralarında dil, kültür, ülkü ve tarih gibi ortak bağları olan insan topluluğudur.

Ø Milliyetçilik ise milli birliği ve beraberliği sağlamak, millet ve ülke çıkarlarını korumak, ırk ve din ayrımcılığına yer vermemektir.

Ø Mustafa Kemal’e göre dini, dili ne olursa olsun kendini Türk sayan ve Türk olarak yaşayan herkes Türk’tür. Atatürk bunu “Ne Mutlu Türküm Diyene” sözüyle belirtmiştir.

Ø Atatürk'ün milliyetçilik anlayışı;

F Bölücü değil, birleştirici ve toplayıcıdır. Bu anlayış ırkçı değildir (eşitlikçidir.).

F Laiklik esasından ödün vermez, sınıf kavgasını değil, sosyal dayanışmayı hedef tutar.

F Atatürkçü milliyetçilik anlayışı belli bir ırka, mezhebe, sınıfa ve siyasal görüşe dayanmaz.

F Akılcı, çağdaş, medeni, ileriye dönük, demokratik, yüceltici, insani ve barışçıdır.

F Atatürk milliyetçiliği, Türk milletini birlik ve beraberlik içinde yaşatacak, ileriye götürecek önemli bir güç kaynağıdır.

Ø Milliyetçilik, ulusal bağımsızlığı sağlama, koruma ve pekiştirme amacı olarak da ifade edilebilir.

Ø Milliyetçilik ilkesinin toplumsal, siyasal, kültürel içeriği yanında ekonomik içeriği de vardır Amaç; Türk milliyetinin refahını, zenginliğini, mutluluğunu ve varlığını yükseltmektir (ulusal ekonominin kurulması gerektiğini belirtir.).

Ø Milliyetçilik ulusal kurtuluş savaşımızın çıkış noktasını oluşturmuştur.

Ø Milliyetçiliğin bütünleyici ilkeleri; Özgürlük ve Bağımsızlık, Yurtta Sulh Cihanda Sulh, İnsan ve İnsanlık sevgisidir.

Ø Milliyetçilik İlkesi doğrultusunda yapılan inkılâplar;

F TBMM’nin açılması (1920)

F İstiklal Marşı’nın kabul edilmesi (1921)

F İzmir İktisat Kongresi’nin toplanması (1923)

F Kapitülasyonların kaldırılması (1923)

F Kabotaj Kanunu’nun çıkarılması ile deniz yollarının millileştirilmesi (1926)

F Yabancı şirketlerin millileştirilmesi (1926)

F Gümrük Koruma Kanunu’nun çıkarılması (1929)

F Reji İdaresi (Tütün Tekeli)’nin kaldırılması (1929)

F Türk Parası’nı Koruma Kanunu’nun çıkarılması (1930)

F Türk Tarih Kurumu’nun kurulması (1931)

F Türk Dil Kurumu’nun kurulması (1932)

3. HALKÇILIK

Ø Halk bir ülkenin sınırları içerisinde yaşayan çeşitli mesleklerin ve toplumsal grupların oluşturduğu insanlardır.

Ø Halkçılık, toplumsal barışın sağlanması için sınıf ayrımcılığını reddeder.

Ø Devlet yönetiminde tüm vatandaşlara kendini yönetme hakkı, kanun önünde eşitlik, gelir dağılımında denge sağlanmasını ve herkesin devlet hizmetlerinden yararlandırılmasını hedefler.

Ø Atatürk’e göre halk, her bakımdan ayrıcalıksız ve birbirine eşit kimselerden oluşmuştur.

NOT: Halkçılık ilkesi; Cumhuriyetçiliğin ve Milliyetçiliğin ortak bir sonucudur.

Ø Halkçılık ilkesi halkın elbirliği ile ilerlemesi ve kalkınmasını da hedefler. Böylece devletin halka karşı, halkın da devlete karşı görevleri olduğunu belirtir. Kısaca halkçılık, toplumsal eşitliği ve topluma hizmet amacı öngörmedir.

NOT: Halkçılık ilkesi, Devletçilik ilkesinin uygulanmasını zorunlu kılmıştır. Devlet “sosyal devlet anlayışına” uygun olarak yatırımlarda bulunur.

Ø Atatürk’ün Halkçılık İlkesi doğrultusunda;

F   Saltanatın kaldırılması (1922)

F   Cumhuriyetin ilanı (1923)

F   Aşar vergisinin kaldırılması (1925)

F   Medeni Kanun’un Kabulü (1926)

F   Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun Kabulü (1926)

F   Okuma   yazma   seferberliğinin   başlatılması

(1928) ve Millet Mektepleri’nin açılması

F   İlköğretimin ücretsiz ve zorunlu olması

F   Gelire göre vergi alınması

F   Soyadı Kanunu’nun kabul edilmesi (1934)

F   Kadınlara, yönetime katılma  hakkı tanınması

(1930 – 1934)

F Azınlıkların   Türk    vatandaşı   sayılarak ayrıcalıklarının sona erdirilmesi (1923)

F   Devlet  yatırımlarının  ve  sosyal  hizmetlerin

yaygınlaştırılması

F Vatandaşların  tüm  devlet  hizmetlerinden faydalanmasında eşitlik sağlanması gibi inkılâplar yapılmıştır.

4. LAİKLİK

Ø Laiklik; devlet düzeninin; bu düzeni sağlamak ve korumak için uygulanan hukuk kurallarının dine değil, akla ve bilime dayandırılması; kimsenin de dini inancına ve vicdan özgürlüğüne karışılmaması demektir.

Ø Laiklik din ve mezhep kavgalarına karşıdır. Atatürk’e göre din, bir vicdan meselesidir. Dine duyulan saygıdan dolayı taassuba, gericiliğe karşıdır.

Ø Laiklikte devletin resmi dini yoktur. Devlet belli bir dine üstünlük tanıyıp, onun kurallarını bütün vatandaşlara benimsetmeye ve uygulatmaya çalışmaz.

Ø Buna göre din ve ibadet özgürlüğünü güvence altına almıştır.

Ø Laiklik Türk İnkılâbı’nın temel taşıdır. Atatürk ilkeleri arasında Cumhuriyetin vazgeçilmez ve geri dönülmez ilkesidir.

NOT: Laiklik, Atatürk’ün cumhuriyetçilik ilkesi ile birlikte taviz vermediği, her türlü siyasi tartışmalardan uzak tuttuğu ikinci ilkedir.

Ø Laiklik, Türk milletinin çağdaşlaşma, ilerleme ve bilimsel gelişme yolunu açmıştır. Laiklik; Cumhuriyet ve demokrasinin gelişip güçlenmesi için de ortam hazırlamıştır.

Ø Atatürk’ün Laiklik İlkesi doğrultusunda;

F   Saltanatın kaldırılması (1922)

F   Halifeliğin kaldırılması (1924)

F   Tevhid-i   Tedrisat   Kanunu’nun   çıkarılması(1924)

F   Şer’iyye  ve  Evkaf  Vekaleti’nin  kaldırılması(1924)

F   Medreselerin kapatılması (1925)

F   Maarif  Teşkilatı  Hakkında  Kanun’un  kabul

edilmesi

F   Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması (1925)

F   Kılık ve kıyafette yenilik yapılması (1925)

F   Medeni Kanun’un kabul edilmesi (1926)

F   Dinsel ünvanların yasaklanması (1934)

F “Devletin   dini   İslam’dır”   maddesinin anayasadan çıkarılması

F   Milletvekilleri  ve  Cumhurbaşkanı’nın  yemin

şeklinin değiştirilmesi

F 1937’de laiklik ilkesinin 1924 Anayasası’na girmesi gibi inkılaplar yapılmıştır.

5. DEVLETÇİLİK

Ø Atatürk’ün devletçilik ilkesinin özellikleri şunlardır;

ü Devletçilik, halkçılığın zorunlu bir sonucudur.

ü Güçlü ve çağdaş bir devlet meydana getirmeyi amaçlar.

ü Cumhuriyetin ilk yıllarında Türk milletinin ve devletinin içinde bulunduğu durumundan dolayı zorunlu olarak ekonomide devletçilik ilkesi uygulanmıştır.

ü Atatürk’e göre devletçilik, özel teşebbüs hürriyetinin ve piyasa ekonomisinin reddi değildir.

ü Devletçilik, planlı ekonomiyi gerekli hale getirmiştir.

ü Atatürk, Yeni Türk Devleti’nin her yönden hızla kalkınabilmesi için Türkiye’ye özgü bir devletçiliğin uygulanmasını zaruri görmüştür.

Ø Devletçiliğin Türk Toplumuna Sağladığı Faydalar;

Þ Türkiye’de ilk defa planlı ekonomiye geçilmesini sağlamıştır.

Þ Devlet eliyle önemli yatırımlar yapılmıştır.

Þ Teknik eleman açığının kapatılmasını sağlamıştır.

Þ Ekonomik kalkınmada bölgeler arası farklılığın giderilmesini sağlamıştır.

Þ Türk çiftçisi ürünlerini en iyi şekilde değerlendirme fırsatını yakalamıştır.

Þ Sanayileşmenin devlet tarafından gerçekleştirilmesiyle, işçi hakları devletin güvencesi altına alınmıştır.

Ø Cumhuriyetin ilk yıllarında sanayileşme özel sektöre bırakılmıştı. Ancak; sermayesizlik nedeni ile özel sektörün sanayileşmeyi gerçekleştiremediği görüldü.

NOT: 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı; devletin ekonomik yatırımlarda bulunma sürecini hızlandırmıştır.

Ø 1933’te I. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile devlet de ekonomik hayatın içine girdi; ekonomide devletçiliğe geçildi.

Ø 1933 – 1939 yılları arasında hızlı bir devletçilik ve kalkınma planı uygulanmıştır.

Ø Bu sistem Türkiye’nin koşullarından ve gereksinimlerinden doğmuştur. Ancak günümüzde daha çok “Liberal Ekonomi Anlayışı” uygulanmaktadır.

Ø Devletçilik ilkesi ile ilgili yapılan inkılâplar;

F  I. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın yapılması

F  Merkez Bankası’nın kurulması

F Devlet eli ile Sümerbank gibi fabrikaların açılması

F Birçok bankanın ve şirketin kurulması (Maden Tetkik Arama Enstitüsü, Etibank ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri gibi)

F  Devlet Demir Yolları’nın kurulması

F  Devlet Üretme Çiftlikleri’nin kurulması  

6. İNKILÂPÇILIK

Ø Halk gücüne dayanarak gerçekleştirilen, ileriye dönük köklü yeniliklere “inkılâp” denir.

Ø İnkılâp; toplumdaki yenileşme ihtiyacının bir sonucudur. Eskiyen kurumların yerine yeni kurumların kurulmasıdır.

Ø İnkılâpçılık; zamanına göre geri kalmış, eskimiş kurumların kaldırılarak yerlerine ilerlemeyi, gelişmeyi kolaylaştıracak ve geliştirecek kurumların konulmasıdır.

Ø İnkılâpçılık, yenileşme ve çağdaşlaşmaya açık bir ilkedir. Bu nedenle statik (durağan) değil, dinamik bir nitelik taşır.

Ø Türk inkılâbı; gerçekçidir, bilim ve akla dayanır. Bu nedenle donmuş, katı ve sert ideolojilerden ayrılır.

Ø İnkılâpçılık, Atatürk ilke ve devrimlerini korumayı ve güçlendirmeyi amaçlar.

Ø Atatürk, inkılâpların amacını şu sözleri ile belirtmektedir; “Yaptığımız ve yapmakta olduğumuz inkılâpların amacı; Türkiye Cumhuriyeti halkını tamamen modern ve bütün anlamı ve biçimi ile uygar bir toplum durumuna ulaştırmaktır.”

Ø Çağdaşlaşma ve Batılılaşma, inkılâpçılığın bütünleyici ilkesidir.