İSLAM ÖNCESİ TÜRKLERDE BİLİM VE SANAT

BİLİM VE SANAT

 İslamiyet öncesi Türk toplumlarında Uygurlara gelinceye kadar sanat,taşınabilir eşya üzerinde yoğunlaşmıştır, bunun nedeni; göçebe yaşam tarzıdır.

 Sanatta hayvan figürleri ve bunların birbirleriyle mücadelesi önemli yer tutmuştur (sanat yaşam koşullarını yansıtmıştır.). Buna Türk resim sanatında“Hayvan Üslubu” denilmiştir. İlk defa İskitler (Sakalar) tarafından kullanılmıştır.

 Eski Türkler kemer, kılıç, mızrak, ipekli - yünlü kumaşlar ve kadın süs eşyaları üzerine pars, kurt, kaplan, kuş, geyik, at gibi hayvanların şekillerini işlemişlerdir (Göçebe yaşamın izlerini yansıtır.).

 Madencilikte özellikle de demircilikte ileri gitmişlerdir (Kazakistan'ın başkenti Alma Ata yakınlarında bir kurgandan çıkarılan “Altın Adam Heykeli” Türk maden sanatının ne kadar geliştiğini gösterir.).

 Dokumacılıkta da (halı) oldukça ileri gidilmiştir.

 Uygurlardan önce çadır sanatı, maden işlemeciliği ve deri işlemeciliğigelişmiştir. Uygurlarla birlikte yerleşik hayatın etkisiyle kalıcı mimari eserlermeydana getirilmiştir. Bunlara örnek olarak saray, tapınak ve ev kalıntılarıgösterilebilir.

 Minyatür sanatının temelini de Uygurlar atmıştır (kağıt – tahta üzerine yapılan resim).

Þ Anadolu’da da örnekleri görülen “Orta Oyunu (tiyatro)” Uygurlara ait bir özelliktir.

 Müzik ve resim de gelişmiştir. En önemli çalgıları Kopuzdur. Uygurlarda ressamlara Bedizci denilirdi. İlk dönemlerde keçe üzerine resim yapılmıştır.

 Uygurlarda resim ve heykelcilik (Burkan) Mani ve Budizm dinlerinin etkisiyle çok gelişmiştir.

 Türk sanatındaki ilk heykel örnekleri balbal taşları olarak kabul edilir.

 Fresk (duvar resmi) sanatına da Uygurlarda rastlanmıştır.

 Türklerde Astronomi bilimi gelişmiştir (12 Hayvanlı Türk Takvimi).

 Bu takvim Güneş Yılı esaslıdır ve 1 yıl 365 gün 6 saatten oluşur. Her yıla bir hayvan adı verilmiştir. Aylar rakamla ifade edilmiştir.

 Türklerin günümüze kadar kullandıkları takvimler ise şunlardır:

FOniki Hayvanlı Türk Takvim

F Hicri Takvim

F Celali Takvim (Melikşah Dönemi’nde hazırlanmış ve B. Selçuklu Devleti tarafından kullanılmıştır.)

F Rumi Takvim (Osmanlı Devleti tarafından mali işlerde kullanılmıştır.)

F Miladi Takvim

Þ Bilim adamlarına değer verilmiş olup, hükümdarların yanında Keneşçi (Tayanç) adı verilen danışmanlar yer almıştır.

 Ayrıca bu bilim adamlarından oluşan ve hükümdarların da katıldığı “Kengeş (Keneş) Meclisi” bulunmaktaydı. Keneş Meclisi yılın belirli günlerinde toplanırdı.

 Uygurlar tahta harflerden matbaayı (hareketli harf sistemi) ve pamuktan kâğıdı yapmışlardır. Bu matbaada Uygurlar, Çin ve Hint eserlerini tercüme etmişlerdir.

 Matbaayı ve kâğıdı kullanan ilk Türk devleti Uygurlardır.