Merkez Teşkilatı
Ø Merkez teşkilatı içerisinde padişahın özel hayatının geçtiği ve devletin yönetildiği yer saraydır. Osmanlı’da ilk saray I. Murat Dönemi’nde Bursa’da inşa edilmiştir. Edirne başkent olunca burada daha büyük bir saray yapılmıştır.
Ø İstanbul’un fethi (1453) üzerine Fatih Sultan Mehmet tarafından önce “Saray-ı Atik (Eski Saray)” daha sonra da “Saray-ı Cedid” adı verilen “Topkapı Sarayı (Yeni Saray)”yaptırılmıştır.
Ø Topkapı Sarayı, XIX. yüzyıla kadar padişahların oturduğu ve devletin yönetildiği yer olmuştur. XIX. Yüzyılda Batı etkisiyle Dolmabahçe, Beylerbeyi, Çırağan ve Yıldız sarayları yapılmıştır.
Ø Devlet yönetiminin merkezi olan sarayda; divan toplantıları, padişahların tahta çıkış töreni, yabancı elçilerin kabulü, bayramlaşma törenleri yapılırdı. Ayrıca en yüksek derecede yöneticilerin eğitimi de sarayda gerçekleştirilirdi.
Ø Saray üçe ayrılırdı;
a) Birun (Dış Saray): Saray görevlileri burada bulunur ve diğer devletlerle ilgili işler idare edilirdi. Ayrıca burada askeri merasimler, bayramlaşmalar ve askerlere maaş dağıtımı yapılırdı. Bununla birlikte Birun’da padişahın divan üyelerini ve yabancı elçileri karşıladığı “Arz Odası”bulunurdu. Birun teşkilatına ait bütün tayinler Sadrazam tarafından yapılırdı.
Ø Birun’daki görevliler ve teşkilatları şunlardır;
F Yeniçeriler
F Altı Bölük Halkı (sipahiler, silahtar, sağ ve sol garipler, sağ ve sol ulufeciler.)
F Topçular ve Cebeciler
F Mehterler
F Müteferrikalar: (Enderun’dan çıkma içoğlanlar, beyzade çocukları, devlet ileri gelenlerinin çocukları vb.)
F Padişah Hocası: Şehzadelerin eğitimiyle meşgul olur.
F Hekimbaşı: Cerrahbaşı da denilen doktor
F Çavuşlar ve Çavuşbaşı: Haberleşme ve elçilik görevini yapar.
b) Enderun (İç Saray): Osmanlı devlet adamlarının (devşirmelerin) yetiştirildiği saray içerisindeki okuldur. Divan toplantıları da bu bölümde yapılırdı.
NOT: Enderun Mektebi’nin temelleri, II. Murat tarafından atılmıştır. Ancak gerçek anlamda teşkilatlanması Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde meydana gelmiştir.
NOT: Enderun Mektebi, 1833’te II. Mahmut tarafından kapatılmış, yerine “Mekteb-i Maarif-i Adliye” açılmıştır.
Ø Enderun, aynı zamanda Padişahın özel hayatının geçtiği sarayın iç bölümüdür. Burada padişahın hizmetine bakan güvenilir kimselerin bulunduğu hizmet - eğitim odaları ve harem bulunuyordu.
Ø Enderun’daki odalar şunlardır;
F Has Oda: Padişahın günlük hizmetine bakarlardı.
F Hazine Odası: Padişahın özel hazinesine bakarlardı.
F Kiler Odası: Yemek ve sofra hizmetlerini yaparlardı.
F Seferli Odası: Berber, terzi, müzisyen gibi görevliler bulunurdu.
Ø Enderun odalarına alınacak olan kişiler devşirmelerden seçilir ve sıkı bir eğitimden geçirilirlerdi.
c) Harem: Padişahın aile hayatının geçtiği ve saray kadınlarının yer aldığı bölümdür.
NOT: Saraya alınan kızlar tıpkı iç oğlanları gibi sıkı bir eğitim görürlerdi. Padişahın iltifatına mahzar olmazlarsa “Çıkma Usulü” ile saray dışında görevlendirilen Kapıkulları ile evlendirilirlerdi. (Amaç; merkezi otoriteyi korumaktır.)
Ø Osmanlı merkez ve taşra teşkilatlarında yönetim işleri padişah adına seyfiye, ilmiye ve kalemiye denilen bürokrasi temsilcilerince yürütülürdü;
a) Seyfiye: Yönetim ve askerlik alanında yetkilidirler, yürütmeyi temsil ederler.
NOT: Seyfiye’nin Divan’daki temsilcileri; Sadrazam, Vezirler, Yeniçeri Ağası, Kaptan-ı Derya’dır. (taşrada; beylerbeyi, sancakbeyi)
b) İlmiye: Eğitim, öğretim ve hukuk alanında görevleri vardır. Türk ve Müslüman olmayanlar İlmiye sınıfına giremezlerdi.
NOT: İlmiye’nin Divan’daki temsilcileri; Kazasker ve Şeyhülislam’dır. (taşrada; müderris, kadı)
c) Kalemiye: İdari ve mali alanlarda bürokratik işlerde görevlidirler.
NOT: Kalemiye’nin Divan’daki temsilcileri; Nişancı, Defterdar ve Reisülküttap’tır. (taşrada; kâtip)
Ø Padişahın egemenliğini kullanma biçimleri ise şu şekildedir;
F Yasama: Ferman, Berat, Adaletname ve Kanunnameler ile kullanır.
F Yürütme: Divan-ı Hümayun ile kullanır.
F Yargı: Kazasker ve kadılar yolu ile kullanır.
Ø Egemenlik ilgili kullanılan bazı terimlerin tanımları ise şu şekildedir;
F Ferman: Padişahın emridir. Nişancı tarafından tuğra çekilerek gerekli bölgelere gönderilir.
F Berat: Nişan, görev, maaş vb. şeyler hakkında verilen resmi belgedir (atama belgesi). Padişahın onayıyla gerçekleşir.
F Kanunname: Hükümdarların koymuş oldukları kurallar bütünüdür. Örfi hukuk kapsamı içerisindedir.
F Adaletname: Halkın haklarını askeriyeye karşı koruyan padişah buyruğudur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder