Milli Cemiyetler

Milli Cemiyetler

Þ Direnme cemiyetleri olarak da geçen bu cemiyetlerin kuruluş nedenleri;

F Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Anadolu topraklarının yer yer işgal edilmesi

F Bu işgaller karşısında Osmanlı Hükümeti’nin kayıtsız kalması

 Milli Cemiyetler, işgaller ve zararlı cemiyetlerin faaliyetlerine karşı halkı bilinçlendirme, örgütlendirme düşüncesindeydiler.

 Direnme cemiyetlerine genel olarak “Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri (Hakları Savunma Dernekleri)” adı verilmiştir.

 Birbirinden habersiz kurulan bu cemiyetler, bulundukları bölgenin (yerel) kurtuluşunu sağlamayı amaçlamışlardır.

1) Trakya – Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

Ø Kurulan ilk milli cemiyettir. Edirne merkezli kurulmuştur.

Ø Amacı, Doğu Trakya’nın Yunanistan’a katılmasını önlemektir.

Ø Özellikle bölgedeki Yunan işgallerine ve Mavri Miracı Rumlara karşı mücadele etmiştir.

Ø Bu amaçla Edirne ve Lüleburgaz Kongreleri’ni düzenlemiştir.

Ø Yeni Edirne ve Ahali gazetelerinde görüşlerini yayımlamışlardır.

Ø Bu cemiyet, Osmanlı Devleti’nin dağılması halinde Trakya’da yeni bir Türk devleti (Trakya Cumhuriyeti) kurmayı amaçlamıştır.

2) İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti

Ø İzmir’in Paris Barış Konferansı’nda Yunanlılara verileceğinin duyulmasından sonrakurulmuştur.

Ø Amacı, Batı Anadolu’nun Türklere ait olduğunu dünyaya duyurmaktır. Ayrıca oluşabilecek düşman işgaline karşı silahlı mücadele yapmayı da kabul etmiştir.

Ø Ancak bu cemiyet çeşitli sebeplerden ötürü etkili bir çalışma yapamamış, İzmir’in işgalinden hemen önce adını değiştirerek İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti olmuştur (14 Mayıs 1919).

Ø Redd-i İlhak Cemiyeti’nin önemli faaliyetlerinden biri Batı Cephesi’nin kurulmasını sağlayan Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri’ni düzenlemiş olmasıdır.

3) Şark Vilayetleri (Doğu Anadolu) Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti

Ø Kuruluş merkezi İstanbul’dur. Daha sonra cemiyetin merkezi Erzurum’a taşınmıştır.

Ø Amacı, Doğu Anadolu Bölgesi’nde kurulması tasarlanan Ermeni Devleti’ne engel olmak ve bölgede meydana gelebilecek Ermeni işgallerine karşı, bölge halkını örgütlemektir.

Ø Cemiyetin almış olduğu kararlardan bazıları şunlardır;

F Bölgedeki Müslüman Türk nüfus hiçbir suretle göç etmeyecek,

F Derhal dini, ekonomik, sosyal ve ilmi alanda örgütlenmeye gidilecek,

F Doğu illerinin saldırıya uğrayacak bir bölgesini savunmak için birleşilecek

NOT: Bu kararların amacı, bölgedeki Türk nüfusunu azınlıklara oranla her yönden güçlü tutmaktır. Mustafa Kemal, bu cemiyetin yardımıyla Erzurum Kongresi’ni toplamıştır.

Ø Bu cemiyet ayrıca Fransızca Lepays (Vatan), Türkçe Hadisat ve Albayrak gazetelerini çıkarmıştır.

4) Kars İslam Şurası: Doğu Anadolu’daki Ermeni faaliyetlerine karşı kurulmuştur. Erzurum Kongresi’ne temsilci göndermiştir.

5) Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti

Ø Trabzon merkezlidir.

Ø Trabzon ve yöresine yönelik Rum Pontus Devleti’nin kurulmasını engellemek ve Ermeni iddialarına karşı bölge halkının haklarını savunmak amacıyla kurulmuştur.

Ø Bu cemiyet Erzurum Kongresi’nin toplanmasına da yardımcı olmuştur.

6) Kilikyalılar Cemiyeti

Ø İstanbul merkezli kurulmuş, daha sonra cemiyet, merkezini Adana’ya taşımıştır.

Ø Çukurova (Adana) Bölgesi’ndeki Fransız işgallerine ve Ermeni çetelerine karşı, bölge halkını örgütlemeye çalışmıştır.

7) Vahdet-i Milliye Cemiyeti: Bütün milli direniş cemiyetlerini birleştirmeyi amaçlamıştır.

8) Milli Müdafaa Cemiyeti: Anadolu halkına silah sağlayan cemiyettir.

9) Milli Karakol Cemiyeti: İstanbul’dan Anadolu halkına silah ve mühimmat sevkiyat işlerini yürütmüştür.

10) Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti: Sivas valisi Reşit Paşa’nın eşi Melek Hanım ve arkadaşları tarafından Mustafa Kemal’in isteği üzerine kurulmuştur. Kurtuluş Savaşı için destek toplamışlardır.

11) Milli Kongre Cemiyeti

Ø İstanbul merkezli kurulmuştur.

Ø En uzun ömürlü cemiyettir.

Ø Diğer cemiyetlerden farklı olarak, milli mücadeleye bir bütün olarak yaklaşmıştır.Misak-ı Milli’yi savunmuştur.

Ø Milli mücadelenin haklılığını Dünya kamuoyuna duyurabilmek için basın yoluyla çalışmış, Arapça, Fransızca ve İngilizce yayınlar çıkarmıştır.

Ø Kuva-i Milliye tabirini ilk kez bu cemiyetin kurucularından olan Dr. Esat Işık, hazırladığı raporlarında kullanmıştır.

Milli Cemiyetlerin Özellikleri

 İşgallere karşı Türk milletinden gelen ilk tepkidir.

 Bu cemiyetlerin oluşumunda, bağımsızlığın korunması ve milliyetçilik düşüncesietkendir.

 Osmanlı Hükümeti’nin işgallere karşı tepkisiz kalması üzerine kurulmuşladır.

 Cemiyetlerin kurulmasında azınlıkların zararlı faaliyetleri de etkili olmuştur.

 Ulusal bilincin uyanmasına katkıda bulunmuşlardır.

 Yeni bir devlet kurma amacı taşımazlar (Trakya - Paşaeli Cemiyet hariç).

 Düşmanı belirli bir süre oyalamışlardır.

 Kuva-i Milliye hareketi, bu cemiyetlerin çalışmaları sonucu vücut bulmuştur.

 Başlangıçta basın yayın yoluyla mücadeleyi seçmişlerse de (Wilson İlkeleri’ne güveniyorlardı) ileriki dönemde çoğunluğu silahlı mücadele yönüne kaymıştır (İzmir’in işgali üzerine).

 Cemiyetlerin Milli Mücadele açısından en olumsuz yönü, bölgesel kurtuluşu amaçlamaları ve birbirinden kopuk hareket etmeleridir (Milli Kongre Cemiyeti hariç).

 Bu olumsuzluk, direnme cemiyetlerinin Sivas Kongresi’nde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin çatısı altında birleştirilmesiyle giderilmiştir (Bunun nedeni Kurtuluş Savaşı’nı tek bir merkezden yönetme düşüncesidir.)