BİLİM VE SANAT
İslamiyet öncesi Türk toplumlarında Uygurlara gelinceye kadar sanat,taşınabilir eşya üzerinde yoğunlaşmıştır, bunun nedeni; göçebe yaşam tarzıdır.
Sanatta hayvan figürleri ve bunların birbirleriyle mücadelesi önemli yer tutmuştur (sanat yaşam koşullarını yansıtmıştır.). Buna Türk resim sanatında“Hayvan Üslubu” denilmiştir. İlk defa İskitler (Sakalar) tarafından kullanılmıştır.
Eski Türkler kemer, kılıç, mızrak, ipekli - yünlü kumaşlar ve kadın süs eşyaları üzerine pars, kurt, kaplan, kuş, geyik, at gibi hayvanların şekillerini işlemişlerdir (Göçebe yaşamın izlerini yansıtır.).
Madencilikte özellikle de demircilikte ileri gitmişlerdir (Kazakistan'ın başkenti Alma Ata yakınlarında bir kurgandan çıkarılan “Altın Adam Heykeli” Türk maden sanatının ne kadar geliştiğini gösterir.).
Dokumacılıkta da (halı) oldukça ileri gidilmiştir.
Uygurlardan önce çadır sanatı, maden işlemeciliği ve deri işlemeciliğigelişmiştir. Uygurlarla birlikte yerleşik hayatın etkisiyle kalıcı mimari eserlermeydana getirilmiştir. Bunlara örnek olarak saray, tapınak ve ev kalıntılarıgösterilebilir.
Minyatür sanatının temelini de Uygurlar atmıştır (kağıt – tahta üzerine yapılan resim).
Þ Anadolu’da da örnekleri görülen “Orta Oyunu (tiyatro)” Uygurlara ait bir özelliktir.
Müzik ve resim de gelişmiştir. En önemli çalgıları Kopuzdur. Uygurlarda ressamlara Bedizci denilirdi. İlk dönemlerde keçe üzerine resim yapılmıştır.
Uygurlarda resim ve heykelcilik (Burkan) Mani ve Budizm dinlerinin etkisiyle çok gelişmiştir.
Türk sanatındaki ilk heykel örnekleri balbal taşları olarak kabul edilir.
Fresk (duvar resmi) sanatına da Uygurlarda rastlanmıştır.
Türklerde Astronomi bilimi gelişmiştir (12 Hayvanlı Türk Takvimi).
Bu takvim Güneş Yılı esaslıdır ve 1 yıl 365 gün 6 saatten oluşur. Her yıla bir hayvan adı verilmiştir. Aylar rakamla ifade edilmiştir.
Türklerin günümüze kadar kullandıkları takvimler ise şunlardır:
FOniki Hayvanlı Türk Takvim
F Hicri Takvim
F Celali Takvim (Melikşah Dönemi’nde hazırlanmış ve B. Selçuklu Devleti tarafından kullanılmıştır.)
F Rumi Takvim (Osmanlı Devleti tarafından mali işlerde kullanılmıştır.)
F Miladi Takvim
Þ Bilim adamlarına değer verilmiş olup, hükümdarların yanında Keneşçi (Tayanç) adı verilen danışmanlar yer almıştır.
Ayrıca bu bilim adamlarından oluşan ve hükümdarların da katıldığı “Kengeş (Keneş) Meclisi” bulunmaktaydı. Keneş Meclisi yılın belirli günlerinde toplanırdı.
Uygurlar tahta harflerden matbaayı (hareketli harf sistemi) ve pamuktan kâğıdı yapmışlardır. Bu matbaada Uygurlar, Çin ve Hint eserlerini tercüme etmişlerdir.
Matbaayı ve kâğıdı kullanan ilk Türk devleti Uygurlardır.