1924 ANAYASASI
(20 NİSAN 1924)
Ø 20 Nisan 1924’te yürürlüğe girmiştir. 6 bölüm olup, 105 maddeden meydana gelmektedir.
Ø 1924 Anayasasına göre;
F Türkiye Devleti bir cumhuriyet’tir (ilk kez).
NOT: İlk kez Kabine Sistemi’ne geçilmiştir.
F Devletin dini İslam, dili Türkçe, başkenti Ankara’dır.
F Bütün güçlerin kaynağı millettir, egemenlik hakkı millete aittir.
F Milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimleri 4 yılda bir yapılır.
F Cumhurbaşkanı meclis içinden ve meclis tarafından seçilir ve aynı kişi birden fazla dönem, Cumhurbaşkanı seçilebilir.
F Her 40 bin erkek seçmene bir milletvekili seçme hakkı tanınmıştır.
F Seçmen yaşı 18’dir. Seçilme yaşı ise 30’dur.
F Seçimler çift derecelidir; çoğunluk sistemi benimsenmiştir.
F Seçme ve seçilme hakkı sadece erkekler tarafından kullanılır.
F Bütün Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları kanun önünde eşittir.
F İlköğretim zorunlu ve parasızdır.
F Yasama ve yürütme yetkisi TBMM’de belirir ve toplanır.
F Yürütme yetkisi Meclisin seçtiği cumhurbaşkanı ve onun atayacağı Bakanlar Kurulu’nca yerine getirilir. Yargı yetkisini ise, bağımsız mahkemeler kullanır.
NOT-1: 1924 Anayasası’nda güçler ayrılığı kısmi olarak gerçekleştirilmesinde (ilk kez)güçler birliği korunmuştur. Bu uygulamanın nedeni yapılacak inkılâpları kolaylaştırmaktır.
NOT-2: 1924 Anayasası’nda da ulusal egemenlik, güçler birliği, tek meclis ve meclisin üstünlüğü ilkeleri 1921 Anayasası’nda olduğu gibi devam etmiş hatta daha da geliştirilmiştir (Kabine Sistemi’ne geçilmiştir.).
Ø 1924 Anayasası Üzerinde Yapılan Değişiklikler:
ü 1928’de Anayasa’dan “Devletin dini İslam’dır” ibaresi çıkarılmıştır. Böylece laiklik ilkesi benimsenmiştir.
ü 1928’de Milletvekilleri ve Cumhurbaşkanı’nın yemin şekli değiştirilmiş “Vallahi” ifadesi yerine “Namusum üzerine söz veriyorum.’’ ibaresi getirilmiştir.
ü 1929’da ormanların devletleştirilmesi ve toprak reformu anayasaya konulmuştur.
ü Kadınlara; 1930’da belediye, 1933’te muhtarlık seçimlerine katılma hakkı, 1934’te demilletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.
ü 5 Aralık 1934’te seçmen yaşı 18’den 22’ye çıkarılmıştır.
ü 1937’de Atatürk ilkeleri anayasaya konulmuştur. Böylece Anayasa’nın laikleşme aşaması da tamamlanmış oldu.
ü 1945 yılında da anayasa dili sadeleştirilmiştir. Ancak 1952’de yeniden eski haline çevrilmiştir.
ü 21 Temmuz 1946 genel seçimleri sonucunda tek dereceli seçim sistemi kabul edildi.
ü 1924 Anayasası bütün bu değişikliklerden sonra 1960’a kadar devam etmiştir (en uzun süre yürürlükte kalan anayasadır.).
NOT-1: 1924 Anayasası, en fazla değişikliğe uğrayan anayasadır.
NOT-2: 27 Mayıs 1960 hareketiyle 1924 Anayasası’nın bazı hükümleri yürürlükten kaldırıldı. Yeni bir anayasa hazırlama çalışmalarına geçildi. Temsilciler Kurulu oluşturuldu. Bu kurulMilli Birlik Komitesi ile birlikte Kurucu Meclis (Cemal Gürsel başkanlığında) adı altında yeni anayasayı hazırladı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder